Topobio

Dinsdagavond naar een lezing geweest bij de Acht Zaligheden in Eersel*, op de fiets, door de stromende regen. Hier in Bladel heeft het idee in mij postgevat dat ik alles op de fiets moet doen. Het zal de gezonde lucht wel wezen. Dat idee moet er snel uit anders lig ik met kerst te bed met een longontsteking.

Spreker in Eersel was Rien de Visser uit Heeswijk. Op de Eerselse website stond te lezen dat hij de knuppel in het hoenderhok van de monumentenzorg kwam gooien. Dat beloofde wat. Temeer omdat ik me herinner dat hij tot voor een jaar of tien werkzaam was op de afdeling Kunst en Cultuur van de gemeente Eindhoven, een dependance me dunkt van het hoenderhok dat hij ging knuppelen.

Op deze mijn blog maak ik lange lezingen kort en sprekers lezing wás lang.** Hij wil dat we op zoek gaan naar de verhalen achter historische plekken en opstallen, dat we de topoi een biografie verschaffen. Zo kort kan ik het maken. Ook nog dit: we moeten die verhalen op innovatieve en creatieve manieren vertellen. 

Wat hij bedóelt, laat zich misschien het beste uitleggen aan de hand van wat-ie niet wil.

Historische panden worden gesloopt (af en toe hoor, niet de hele tijd door). Soms moet dat, spreker kan daar inkomen. Zorg alleen wel, zegt-ie, dat je iets van het oude intact laat zodat het verhaal voort kan leven. Niet het oude tot de grond toe afbreken, opruimen en vervangen door neo-woningbouw, nee, laat altijd wat staan en integreer dat in het nieuwe. Houd het verhaal in stand, preserveer de topos. En haal er een kunstenaar bij.

Mij spreekt dat wel aan. De voorbeelden waar hij mee kwam, waren intrigerend en inspirerend, alle tweehonderd.

Wat spreker evenmin vond deugen, is het vercommercialiseren van monumenten, zoals dat bijvoorbeeld gebeurt op kasteel Heeswijk. De uitbaters van dat markante stukje erfgoed hebben een verhaal verzónnen om hun product te vermarkten, hullie kasteel in een feelgood pseudo-middeleeuws sprookje verpakt teneinde het optimaal uit te kunnen te venten. Dat sprookje strookt niet met de biografie, dat kunt u wel raden. Het bier dat er vroeger gebrouwen werd, was niet voorzien van een barcode. Het monument blijft weliswaar intact maar verliest zijn verleden. Niet goed. Historisch noch innovatief. Weg met die neoliberale brouwerij en de archieven in, zegt spreker. En daarna een kunstenaar erbij.

Dat archiefonderzoek, dat reconstrueren van de biografie is overigens - en daar val ik hem helemáál van harte bij - bij uitstek een taak van de heemkunde. Wij moeten ophouden met het tot in de eeuwen der eeuwen*** herhalen van onze clichés omtrent ons voorgeslacht, ophouden met het uitdragen van onze kempische romantiek. Wij zijn de negende zaligheid niet! D'n Hoapertse Goaper of d'n Haopertse Gaoper, weet ik veul, is hol van binnen!

Waar spreker ook nog op hamerde: aandacht voor het alledaagse in de monumenterij. Hij heeft iets met golfplaten daken, dat wist ik nog van vroeger, een stokpaardje waar je hem niet op moest zetten. Schuren, loodsen, fietsenstallingen, kippenhokken of wat dan ook met een  golfplaten dak komt net zo goed in aanmerking voor de monumentenstatus als kastelen, kerken en molens. Golfplaten daken gaan terug tot 1851! Enig criterium is dat de bouwwerken die ze dekken een verhaal hebben. Ook de voedersilo's die in de jaren zeventig als stompe groene kerktorens verrezen naast de boerderijen zijn monumentabel. Monumentenzorgers zien het alledaagse over het hoofd, gefixeerd als ze zijn op hun gedateerde canon. Als ik met Jos Seuntiëns naar het Klok- en Peelmuseum rijd in Asten**** en hij vertelt mij in het dikke half uur dat het kost om daar te komen over de levens van ik weet niet hoeveel Bladelse mensen die hij kent of gekend heeft (hij buurt nogal), dan bedrijft hij de facto heemkunde en zou ik eigenlijk al die tijd de voicerecorder op mijn telefoon aan moeten hebben. Registreer!, spreekt spreker, eenieder die de monumentenzorg aan het hart gaat registrere! Als je het niet kunt behouden, registreer het dan in ieder geval! Als het monumentale kippenhokdak vol zit met asbest en moet wijken: maak foto's! Registreer de verhalen. Leg het verleden vast opdat de neoliberalen er niet mee gaan lopen!

Ik stop ermee. Wat spreker wil en wat ik wil, begint een beetje door elkaar te lopen.*****

Vergeet het jaarboek niet (Renate is gisteren geweest dus het komt in de krant en dan wil je het toch zeker lezen?) en de open dag: maten & gewichten, geen kunstenaar aan te pas gekomen maar toch maar komen!******

* de concurrent. De naam spreekt boekdelen. Een van de onzen heeft ons ooit eens uitgeroepen tot het negende dier oorden maar als je het in Eersel zou vragen, weet ik zeker dat ze ook ons tot hun werkgebied rekenen. Ze schijnen al eens gevraagd te hebben hoe lang wij nog dachten te bestaan. Ik ben er lid overigens. En er heulen er meer bij ons.

** en ze deden ook nog eens het licht uit zodat ik maar moeilijk aantekeningen kon maken.

*** of zolang de gemeente het subsidieert
**** excursie van de heemkundige vereniging Pladella Villa op zaterdag 5 november 2016; lees er alles over in onze nieuwsbrief!
***** let op hè: ik heb niks tegen het neoliberalisme!
****** krèk op dit moment meldt Facebook mij dat mijn nicht twee foto's heeft toegevoegd aan de Brekelengroep, onze moederskant. Als je het afzet tegen de preoccupatie met stambomen van mijn collega-heemkundigen aan de Bleijenhoek, zou je die Brekelengroep als een innovatie kunnen beschouwen. Een tijdje geleden heb ik voorgesteld om alle foto's in die groep te voegen bij een al bestaande stamboom en het geheel te publiceren in het jaarboek. Maar waarom eigenlijk?