De “SAMARITANE OFTE SPIEGHEL DER GODTSVREESENTHEYT EN EERBAERHEYT Gedaan door FRANS BALTENSZ tot Dordrecht. Bij FRANS BALTENSZ boeckvercooper woonende bij de Nieu-Kerckstraet. Anno 1648”, is een vreemd boek, door niemand te begrijpen, hoe aandachtig men daarin ook leest. Kan iemand mij ook meer van dit zonderlinge werk vertellen, bijzonder hoe het ontstaan is, en of er ook eenige sleutel bestaat, door welken men eene betere lezing van dat geschrift kan bekomen. Ik hoop in DE NAVORSCHER die verklaring te vinden. Ax.
... en kreeg daarop van de boekenliefhebber P.N. ten antwoord**:
Frans Baltensz, de Samaritane (..) Ik heb ergens gelezen, ik weet niet regt meer waar, dat F. BALTENSZ, Boekverkooper te Dordrecht in 1648, een zeer dom, eigenwijs en hoogmoedig man was, die meende, omdat hij veel boeken verkocht, dat ook aller boeken
wijsheid in hem gevaren was. Zijn geestelijke hoogmoed liep zoo ver, dat hij een werkdadig aandeel nam in de kerkelijke geschillen, die in zijnen tijd het vaderland verscheurden. Eindelijk moet hij krankzinnig geworden zijn - geen ongewoon verschijnsel bij dat slag van menschen. - Zijn Samaritane had, toen de copie gereed was, tant soit peu slot en zin; men kon ten minste ‘s mans meening begrijpen, maar het geheele werk was zoo ergerlijk en aanstootelijk en bevatte onder den mantel der orthodoxie, zooveel grove uitvallen tegen kerk en staat, dat de magistraat hem de uitgave verbood. Maar - wat hij geschreven had, moest toch ter wereld komen, in spijt van dat verbod. Hij knipt alle woorden uit, soms drie, soms vier bij elkaar, en schudt al die snippers in een zak goed dooreen. Zonder één woord te verliezen voegt hij ze alle, maar naar gelang ze uit den zak te voorschijn komen, weder naast elkaar en geeft zóó zijn boek in het licht. De oplage moet vrij groot zijn geweest, want thans nog is het werk niet zeldzaam.
P.N.
* p. 90
** p. 152
Geen opmerkingen:
Een reactie posten