Treurig heir der pessimisten

LEEUW, Amy Geertruida de, ook bekend onder het pseudoniem Geertruida Carelsen (geb. Haarlem 10-4-1843 – gest. Haarlem 4-6-1938)1

 Op haar twintigste besloot Amy de Leeuw schrijfster te worden2

 (..)begon ze voor verschillende bladen te schrijven, waaronder Eigen Haard en De Tijdspiegel3

 Nadat haar ouders waren overleden, vertrok Amy de Leeuw in 1888 als correspondente voor het Nieuws van den Dag naar Londen, waar zij bij familie van haar grootmoeder woonde. In 1890 publiceerde ze de reisgids In Londen4

 In Londen stuitte zij op de vrijdenkers van Charles Bradlaugh en kwam na te denken over de natuurwetenschap:

Uwe indrukken zijn zeer gemengd.
Als, om te beginnen, eene vrouw met eene zware altstem, blijkbaar schor geworden door het vele spreken in 't publiek, met een stuk of wat natuurwetenschappelijke gronden de onmogelijkheid van het Bijbelsche schepping- en zondvloed-verhaal staat te bewijzen, dan vindt gij dat noch heel belangrijk, noch heel liefelijk.
Misschien wel dwaalt gij halverwege af, omdat gij toch niets nieuws hoort; en gij fantaseert over het verschijnsel, hoe het gros der zich noemende vrijdenkers hunne vrijheid van denken bij voorkeur gebruikt tot zeer plompe gedachten. Gij kunt niet nalaten op te merken hoe zonderling-plomp zij vooral met hun lievelings-speelgoed, natuurwetenschap, omspringen. De dichterziel der menschheid, die de vleugels der verbeelding uitslaat om zich eene voorstelling te scheppen van eenen Oneindigen Maker, te willen afschepen met een paar "natuurwetenschappelijke" argumenten, - is het niet alsof iemand een kind, dat, in eene beminnelijke opwelling van dankbaarheid, vroeg naar den onbekenden gever van een Sint Niklaaskoek, antwoordde met.... de leerzame beschrijving van de wijze, hoe die van meel en water, in een oven gebakken was?5

Natuurwetenschap a la, maar atheisme om de dooie dood niet. Geertruida bleef het houden op een "Oneindigen Maker". Vrijzinnig ja, vrijdénken nee. En ook weer nie geschift:

Aardig is, hoe op hare beurt de mystiek zich wreekt, door af en toe onder vrijdenkers aanhangers voor Theosophy te recruteeren.
Nadat men gedurende eenige jaren de schelst-klinkende redevoeringen heeft gehouden tegen al wat naar "gelooven" zweemt in onderscheiding van "weten" - kan het zijn dat men eensklaps "a theosophist" wordt en zweert bij den naam Blavatsky...6

Optimiste bovenal:

En dat er in de heersende beschaving veel ziekelijks is, daarvan getuigt het het treurig heir der pessimisten, dat zijne volgers meestal recruteert uit de hoogst ontwikkelde, toongevende kringen.7 

Tot het einde toe:

Zij bereikte (..) den hoogen leeftijd van vijfennegentig jaar en toch kunnen zij, die haar gekend hebben, zich deze kleine pittige figuur niet voorstellen als dat van een oude vrouw. Zij is in den geest jong en frisch gebleven tot zij, blind geworden, op het ziekbed geworpen werd en ook zelfs dit ziekbed werd haar niet tot last, neen, eerder tot zegen, want zij scheen geheel in haar prille jeugd te herleven en geen andere gedachten te hebben dan die van dankbaarheid aan dat leven!8

Ik heb het boekje al jaren. Was vergeten dát ik het had. Zag dat ik het al eens had meegehad naar de markt. Hoop nu dat ik ook haar Berlijn nog ergens heb staan.



1 Digitaal Vrouwenlexicon, Anne-Marie Mreijen
2 Idem
3 Idem
4 Idem
5 In Londen, p. 156-157
6 Idem, p. 159
7 Idem, p. 185
8 Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1942, p. 104